జమ్మి – Degree 1st sem telugu 2025

కవి: డాక్టర్ పాకాల యశోద రెడ్డి 
జన్మస్థలం: మహబూబ్నగర్ జిల్లా బిజినేపల్లి 
జననం: ఆగస్టు 8 1929 
భర్త: పిటి రెడ్డి ప్రఖ్యాత చిత్రకారుడు
విశిష్టత: 1955 లో 1950లో ఆల్ ఇండియా రేడియోలో మహాలక్ష్మి ముచ్చట్లు అనే ధారావాహిక కార్యక్రమం నిర్వహించి తెలంగాణ భాషా సదస్సులో ప్రజలకు వినిపించింది.
తెలుగులో హరివంశాలు అనే అంశంపై డాక్టర్ పరిశోధన చేసి ఉస్మానియా తెలుగు శాఖలు ప్రొఫెసర్గా పని చేశారు.
తెలంగాణ ప్రాంతంలోని సంస్కృతి సాంప్రదాయ భాష మాధుర్యాన్ని తెలుసుకొనుటకు వీరి కథలు రచనలు మూలము.

ఆమె కథలు తెలంగాణ గ్రామీణ సమాజాన్ని, అక్కడి అమ్మలక్కల నోటి నుండి సహజంగా జాలువారే తియ్యని తెలుగు పలుకుబడులను, యాసను మనకు పరిచయం చేస్తాయి. ఆమె రచనలు చదువుతుంటే, ఎవరో ఎదురుగా కూర్చుని మనతో ముచ్చట పెడుతున్నట్లే ఉంటుంది. మనం ఇప్పుడు చదువుకోబోయే “జమ్మి” వంటి కథలలో ఆ సొగసైన, స్వచ్ఛమైన తెలంగాణ భాష ఉట్టిపడుతుంది.

జమ్మి – పాఠ్యభాగ నేపథ్యం:

ఈ కథ యొక్క నిర్మాణం చాలా విలక్షణమైనది. ఇది ఉత్తర రూపంలో సాగుతుంది. కథలో మూడు ప్రధాన పాత్రలు ఉన్నాయి:

1. ముక్త: తెలంగాణ పల్లెటూరు నుండి అమెరికాలో స్థిరపడిన మహిళ.
2. రఘు: ముక్త భర్త, ఇతను కూడా అమెరికాలో నివసిస్తాడు.
3. ముక్త చెల్లెలు: పల్లెటూరిలో ఉంటూ, తన అక్కకు, బావకు ఉత్తరం రాసిన ముఖ్యమైన పాత్ర.

తెలంగాణకు చెందిన ముక్త, రఘు దంపతులు అమెరికాలో నివసిస్తుంటారు. ఒకరోజు, ముక్త చెల్లెలు పల్లెటూరు నుండి వారికి ఒక ఉత్తరం రాస్తుంది. ఆ ఉత్తరం, తన బావ రఘుకు ఇష్టమైన, తేనె వంటి స్వచ్ఛమైన తెలంగాణ తెలుగులో ఉంటుంది. ముక్త ఆ ఉత్తరాన్ని ఏకాంతంగా చదువుతుండగా, భర్త రఘు వచ్చి, ఆ ఉత్తరాన్ని గట్టిగా చదవమని కోరతాడు. తన మరదలు రాసిన ఆ పల్లెటూరి ముచ్చట్లను వినాలనుకుంటాడు. ముక్త ఆ ఉత్తరాన్ని చదవడం ప్రారంభించడంతో, మన అసలు కథ మొదలవుతుంది. ఆ ఉత్తరమే మన “జమ్మి” పాఠ్యాంశం.

జమ్మి – సారాంశము

ముక్త చెల్లెలు రాసిన ఆ ఉత్తరం, కేవలం యోగక్షేమాల పత్రం కాదు, అది మన గ్రామీణ జీవన సంస్కృతికి, ముఖ్యంగా దసరా పండుగ వైభవానికి ఒక అక్షరరూపం.

సంస్కృతి దూరం – మాయాజాలపు దేశం

ఉత్తరం ఆరంభంలోనే, ముక్త చెల్లెలు అమెరికాను ఒక “జాదూగర్ లా ఉండే దేశం” (మాయాజాలపు దేశం) అని అభివర్ణిస్తుంది. అక్కడ కూడా మన తెలుగు వారు పండుగలు చేసుకుంటారని విన్నానని అంటుంది. “వస్తువు కరువైతే గాని దాని విలువ తెలిసి రాదు” అనే ఒక గొప్ప సామెతతో, మన నేలపై ఉన్న మనవాళ్లకే మన భాష, సంస్కృతి, సంప్రదాయాలపై ఆసక్తి తగ్గిపోతుందనే ఆవేదనను వ్యక్తం చేస్తుంది. అందరికీ పని కన్నా, రాజకీయాల పట్ల, అనవసరపు పరుగుల పట్ల శ్రద్ధ పెరిగిపోయిందని వాపోతుంది.

పండుగల వైభవం: బతుకమ్మ మరియు దసరా

ఆమె అసలు విషయానికి, అంటే మొన్న జరిగిన దసరా పండుగ ముచ్చట్లకు వస్తుంది.

• బతుకమ్మ: తెలంగాణ ఆడపడుచుల సంతోషమంతా “బతుకమ్మ” పండుగలోనే ఉందని అద్భుతంగా వర్ణిస్తుంది. బతుకమ్మను “పూల పండుగ”, “ఆటపాటల పండుగ”, “కలెగలుపుల పండుగ” (అందరూ కలిసే పండుగ), “సింగరేని పండుగ”, “పొలిమేరదాటు పండుగ”, “ముగ్గురమ్మల పండుగ”, “ఆదిశక్తి విశ్వరూప వైభవం” అని పిలుచుకునే గొప్ప పండుగ అని వివరిస్తుంది.
• దసరా: బతుకమ్మ మర్నాడే మగవారికి ఇష్టమైన దసరా వస్తుంది. ఆ రోజు కొత్త బట్టలు వేసుకుని, పాలపిట్టను చూసి, చెరువు దగ్గర ఉన్న “జమ్మి” చెట్టు వద్దకు వెళ్ళడం, ఆ జమ్మి ఆకును (బంగారం అని పిలుస్తాం) పెద్దలకు ఇచ్చి, వారి ఆశీర్వాదం తీసుకోవడం మన ఆనవాయితీ అని గుర్తుచేస్తుంది.

మారుతున్న గ్రామం: కొత్త సర్పంచ్ – రాజం

ఈ దసరాకు ఊరిలో ఒక పెద్ద మార్పు జరిగిందని చెబుతుంది. ఎప్పుడూ పెద్ద కులాల వారే (కాపులు, రెడ్డి, కర్ణాలు) సర్పంచులుగా ఉండే మన ఊరికి, ఈసారి “వడ్డబీరన్న కొడుకు రాజం” అనే ఒక సాధారణ రైతు బిడ్డ సర్పంచ్ అయ్యాడని సంతోషంగా చెబుతుంది. ఈ రాజం కొంచెం చదువుకున్నవాడు, అక్షర జ్ఞానం ఉంది, కానీ “నేనే పెద్ద” అనే అహంకారం లేనివాడు. చిన్న, పెద్ద తేడా లేకుండా అందరితో సమానంగా కలిసిపోయి మాట్లాడే మంచి మనిషి అని పరిచయం చేస్తుంది.

జమ్మి కాడ ముచ్చట్లు: సామాజిక విశ్లేషణ

అసలు కథ ఇక్కడే మొదలవుతుంది. దసరా నాడు, కొత్త సర్పంచ్ రాజంతో సహా గ్రామస్తులంతా కుల, మత, చిన్న, పెద్ద తేడా లేకుండా చెరువు దగ్గర ఉన్న జమ్మి చెట్టు వద్దకు చేరారు. అక్కడ వారు “ముచ్చట్లకు దిగుతారు”. ఈ ముచ్చట్లు సాదాసీదా ముచ్చట్లు కావు, ఇది గ్రామీణ సమాజం యొక్క సామూహిక ఆలోచనా విధానానికి, వారి రాజకీయ, సామాజిక విశ్లేషణకు అద్దం పడుతుంది.

1. ఆశ – నిరాశల మధ్య సంభాషణ:

• మల్లిగాడు (ఆశావాది): కొత్త సర్పంచ్, పాత పెద్దలు, ప్రజలు… అందరూ ఇలా కలిసిమెలిసి ఉండటం చూసి సంతోషం ఆపుకోలేక, “అయ్యలు! ఈ కలగలుపుల చిత్రం చూస్తుంటే, ఎత్తుపల్లాలు సమానమై, మంచి రోజులు వచ్చినట్లు అనిపిస్తుంది” అని ఆనందపడతాడు.
• యాదయ్య (నిజస్థితివాది/నిరాశావాది): మల్లిగాడు మాటలకు యాదయ్య అడ్డు తగులుతూ, “ఏం మంచో, ఏం సమానమో! ఇదంతా ఇప్పటి మందమే (ఇప్పటి వరకే). మాటలు కోటలు దాటుతాయి, చేతలు గడప దాటవు. ధనం ఉన్నవాళ్లకే అధికారం, సౌకర్యం, గౌరవం. మిగతాదంతా మాయ” అని కఠినమైన వాస్తవాన్ని పలుకుతాడు.

2. నాయకత్వం మరియు సమాజం:

• కర్ణంపంతులు వెంకట్రావు (సమతుల్యవాది): యాదయ్య మాటలకు అడ్డుపడి, “పండుగ పూట అపశకునం ఎందుకు? మన చేతి వేళ్ళే ఒకలా లేవు, ఇంత పెద్ద సమాజంలో అందరూ ఒకేలా ఎలా ఉంటారు? పరీక్షలో 100 కి 100 రాకపోయినా, 30 మార్కులు వచ్చినా పాస్ అయినట్లే. సమాజంలోనూ లోపాలు ఉంటాయి. మనుషులకు ఒక నాయకుడు ఉండాలి. ఆ నాయకుడు ‘గోడ మీద పిల్లిలా’ కాకుండా, అందరినీ మంచి దారిలో నడిపించాలి, లేకపోతే గొర్రెల మందలా దారి తప్పుతాం” అని నాయకత్వం యొక్క ఆవశ్యకతను వివరిస్తాడు.
• కర్రె తిమ్మారెడ్డి: “మంచి చెడులు పుట్టుకతో వస్తాయి, డబ్బుల్లా తెచ్చుకునేవి కావు. ఈ తేడాలు సహజం, అప్పుడే సమాజం సమతూకంగా నడుస్తుంది” అని సంప్రదాయ వాదన వినిపిస్తాడు.

3. మాటల విలువ – బాధ్యత:

• బాపనయ్య (అనుభవజ్ఞుడు): వీరందరి మాటలు విని, బాపనయ్య ఒక గొప్ప హెచ్చరిక చేస్తాడు. “భూమి వాటం చూసి నీళ్లు వదులుతాం. కానీ, మాటలు గాలిలో కలిసిపోతాయని అనుకోవద్దు. మనం మాట్లాడే ప్రతి మాటా ఆకాశంలో నిలిచిపోతుంది (రికార్డ్ అవుతుంది). టీవీలు, రేడియోలు ఎలా పనిచేస్తున్నాయి? అందుకే, వెనకా ముందు ఆలోచించి మాట్లాడాలి. ఏదో మాట్లాడి చేతులు దులుపుకోవద్దు” అని మాటల విలువను, బాధ్యతను గుర్తుచేస్తాడు.

Also read: All degree 1st sem lessons – click here

4. చదువు – జ్ఞానం – అధికారం:

• రామయ్య (చదువుల ఆవశ్యకత): “అందరికీ చదువు రావాలంటున్నారు, ఇది మంచిదే. చదువు మనిషికి వెలుగునిచ్చే కన్ను లాంటిది. చదువు లేని జీవితం గుడ్డివాడి జీవితం లాంటిది” అంటాడు. కానీ, “ఇప్పుడున్న చదువులు సినిమా బోర్డుల మీద పేర్లు చదవడానికే పనికొస్తున్నాయి, నిజమైన తెలివి రావట్లేదు. అయినా, చదువు లేకున్నా కొందరు ‘నేను నాయకుడిని కాలేనా, కుర్చీ ఎక్కలేనా?’ అని గొప్పలు చెబుతున్నారు” అని నేటి చదువుల డొల్లతనాన్ని, అధికారం కోసం ఆరాటాన్ని విమర్శిస్తాడు.
• మొగిలయ్య: “చదువు వల్ల ప్రజలకు మంచి చెడుల మధ్య తేడా తెలుస్తుంది, జ్ఞానం వస్తుంది. ఆడ, మగ సొంత ఆలోచనలతో నడుచుకుంటారు” అని చదువును సమర్థిస్తాడు.
• వెంకటేశం (సంప్రదాయవాది): “ఏందోనయ్యా, ఈ కాలం చదువులు ఎక్కువయ్యాయి. పేరుకే చదువులు, ఉపయోగం లేదు. కొత్త కొత్త సంఘాలు పుట్టుకొస్తున్నాయి. కొత్తగా వచ్చినోళ్లు పాత సంప్రదాయాలను విసిరేస్తున్నారు. ‘గుండ్లు తేలి, బెండ్లు మునిగే కాలం’ వచ్చింది (విలువలు తలకిందులయ్యాయి). ఊరంతా తికమకగా ఉంది, మంచి మార్గం చూపేవాళ్లే లేరు” అని ఆవేదన చెందుతాడు.
• యేసుదాస్: ఈ మాటలను కొనసాగిస్తూ, “అవును, ‘శకునాలు పలికిన బల్లి, అంబలి కుండలో పడ్డదంట’. అందరూ వేమనలా నీతులు చెప్పేవాళ్లే, కానీ పాటించేవాళ్లు లేరు. బయటకు తీపి మాటలు, లోపల విషం. వీళ్ళని నమ్ముకుంటే బతుకు నాశనమే” అని నకిలీ నాయకులను విమర్శిస్తాడు.

5. సభలు, సంఘాలు – ప్రయోజనం:

• కిష్టయ్య (వ్యంగ్యవాది): “ఈ రోజుల్లో ఎక్కడ చూసినా సభలు, సంఘాలే. ఎంతోమంది స్టేజీలెక్కి గంటలు గంటలు ఉపన్యాసాలు ఇస్తున్నారు. కానీ ఏం లాభం? ప్రజలకు ఉపయోగం లేదు. ఇదంతా ‘నీటి మీద నురుగు’ లాంటిది. కాసేపు హడావిడి ఉంటుంది, కానీ ప్రజల బతుకుల్లో ఏ మార్పూ ఉండదు” అని ఈ సభల డొల్లతనాన్ని ఎత్తిచూపుతాడు.
• నాగయ్య: “ఈ సభలన్నీ వట్టి అబద్ధాలు. ‘కొండలు తవ్వి తొండలు పట్టినట్లు’ మాటలు పెద్దవి, కానీ బలం లేదు. నరం లేని నాలుక ఎలాగైనా మాట్లాడుతుంది. ఈ ఉపన్యాసాలు పనికిరాని మాటలు” అని నిరాశ వ్యక్తం చేస్తాడు.
• రామాచారి (ఆశావాది): అందరూ నిరాశ పడుతుంటే, రామాచారి కల్పించుకుని, “అంత అన్యాయంగా మాట్లాడొద్దు. తప్పులు జరగవచ్చు, కానీ అందరినీ వదిలేయకూడదు. ముగ్గురు నీటిలో మునిగినా, ఒకరు పైకి వస్తారు. ఒకరు మంచి వైపు వచ్చినా అది ప్రయోజనమే. ఆశ వదలద్దు. కానీ, ‘లింగాలు మింగే జంగమయ్య’ లాంటి మోసగాళ్లను నమ్మకూడదు” అని ఆశకు, జాగ్రత్తకు మధ్య సమతుల్యతను చూపిస్తాడు.

ముగింపు: ఆశీర్వాదం – అనుబంధం

ఈ పెద్ద మనుషుల గట్టి వాదనలు వింటున్న ఆడవాళ్ళు, పిల్లలు, “మీ ముచ్చట్లు ఎప్పటికీ ఆగవు, మాకు దీవెనలు ఇవ్వరా? పొద్దుపోతుంది” అని వారిని ఆచరణలోకి లాగుతారు. వెంటనే, పిల్లలందరూ పెద్దల జేబుల్లో “జమ్మి” (బంగారం) పెట్టి, వారి ఆశీర్వాదం తీసుకుంటారు. పెద్దలు కూడా వారిని “చదువు బాగా రావాలి, బాగుపడాలి” అని మనసారా దీవిస్తారు. ఒకే వయసు వారు “అలాయి బలాయి” (ఆలింగనం) చేసుకుంటారు. ఆ వాదనలన్నీ మర్చిపోయి, చివరికి అందరూ సంతోషంగా నవ్వుకుంటూ జమ్మిని పంచుకుంటారు.

“అక్క, ఇది కథ! మరి బావ ఏమంటాడో కానీ, మన ఊర్లో జరిగిన ముచ్చట్లు రాశాను” అని ముక్త చెల్లెలు ఉత్తరాన్ని ముగిస్తుంది.

కథాంతం: మీగడ పెరుగులాంటి మాటలు

ఉత్తరం చదవడం అయిపోయాక, భర్త రఘు ఎంతో మురిసిపోతూ ముక్తతో ఇలా అంటాడు: “ముక్తా! నీ చెల్లెలు పుట్టి నేర్చిందా, లేక పుట్టుకతోనే ఇంత సొగసైన మాటలు నేర్చుకుందా? ఆమె మాటలు, మా అమ్మ తోడు పెట్టిన ‘మీగడ పెరుగు’ తిన్నట్లు ఉంది” అని తన మరదలి భాషా సౌందర్యాన్ని, యాసలోని తీయదనాన్ని మనస్ఫూర్తిగా మెచ్చుకోవడంతో కథ సుఖాంతం అవుతుంది.

ముగింపు: మనం నేర్చుకోవలసిన పాఠం

విద్యార్థులారా, “జమ్మి” కథ మనకు ఎన్నో విషయాలు నేర్పుతుంది.

1. భాషాభిమానం: మన తెలంగాణ యాస, భాష ఎంత తీయనిదో, ఎంత భావస్ఫోరకమైనదో రఘు పాత్ర ద్వారా రచయిత్రి తెలియజేశారు. మనం మన యాసను, భాషను గౌరవించుకోవాలి.
2. సామాజిక స్పృహ: ఒక పల్లెటూరిలోని సామాన్య ప్రజలకు కూడా తమ చుట్టూ జరుగుతున్న రాజకీయ, సామాజిక మార్పులపై ఎంత లోతైన అవగాహన ఉందో ఈ కథ చూపిస్తుంది. వారు ప్రతి అంశాన్ని (చదువు, నాయకత్వం, కులం, సభలు) విశ్లేషించగలరు.
3. సంస్కృతి యొక్క ప్రాముఖ్యత: “జమ్మి” చెట్టు, దసరా పండుగ కేవలం ఒక వేడుక కాదు, అవి ప్రజలందరినీ “కలెగలుపు” చేసే, వారి మధ్య ఆరోగ్యకరమైన చర్చకు, ఆత్మీయ ఆలింగనాలకు వేదికగా నిలిచే ఒక గొప్ప సాంస్కృతిక సాధనాలు.
4. ఆశావహ దృక్పథం: గ్రామంలో ఎన్నో సమస్యలు, వాదనలు, నిరాశలు ఉన్నా, చివరికి అందరూ జమ్మి పంచుకుని, ఒకరినొకరు ఆశీర్వదించుకోవడంలో మన సంస్కృతిలోని గొప్ప ఆశావాదం, ఐక్యత కనిపిస్తాయి.

పాకాల యశోదా రెడ్డి గారు ఈ కథ ద్వారా మన మూలాలను, మన సంస్కృతిలోని అందాన్ని, మన భాషలోని బలాన్ని మనకు మరోసారి గుర్తుచేశారు.