సమాధి స్థలము – Degree 1st sem telugu 2025

సమాధి స్థలము 

కవి పరిచయము 
కవి: పొట్లపల్లి రామారావు 
జన్మస్థలం: వరంగల్ జిల్లా ధర్మసాగరం మండలం తాటికాయల గ్రామం 
జననమరణము: నవంబర్ 20, 1917 నుండి సెప్టెంబర్ 10, 2001. 
తల్లిదండ్రులు:  పొట్లపల్లి శ్రీనివాసరావు, చెల్లమ్మ 
విశిష్టత: ఏడవ తరగతి వరకే చదివినప్పటికీ ఉర్దూ హిందీ ఆంగ్ల భాషల వేలాది పుస్తకాలు చదివారు.
వట్టికోట, కాళోజీ రామేశ్వరరావు, కాలోజీ నారాయణరావులకు సమకాలికుడిగా ఉన్నారు.
పొట్లపల్లి తన సృజనతో సమాజం చైతన్యవంతంగా ఉండాలని మార్పు కోసం ఎవరికి వారు నాయకత్వం వహించాలని తన రచనలలో తెలిపారు. నిజాం పాలనలో తెలంగాణ స్వాతంత్ర రాజ్యాంగ సాగుతున్న రోజుల్లో జాతీయ భావంతో దేశ స్వాతంత్రం కోసం పోరాడిన దేశభక్తుడు.
రచనలు: చుక్కలు కవితా సంపుటి, జైలు కథాసంపుటి, ఆచార్యుల వారి కథలు, ఏనుగ చొప్ప, పాతదూలి (నాటిక), న్యాయం (నాటిక), పగ (నాటిక).

సమాధి స్థలము – పాఠ్యభాగ నేపథ్యం:

ఈ కథ తెలంగాణలోని ఒక చిన్న పట్టణంలో జరిగినట్లుగా రచయిత మనకు పరిచయం చేస్తారు. ఇది ఒక స్త్రీ యొక్క జీవితం, ఆమె దుఃఖం, మరియు ఆమె పడిన వేదన చుట్టూ తిరుగుతుంది. మనుషులు బ్రతికున్నప్పుడు మాత్రమే కాదు, చనిపోయి స్మశానానికి వెళ్ళిన తర్వాత కూడా, అక్కడ సమాధుల రూపంలో “ధనిక-పేద” అనే తేడాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తాయని రచయిత మనకు తెలియజేస్తున్నారు. ఈ ఘోరమైన వివక్షకు, అప్పుడే పుట్టిన ఒక పసికందు బలికావడమే ఈ కథలోని ప్రధాన విషాదం. ఒక నిశ్శబ్ద వాతావరణంలో, ఒంటరిగా, గుండె నిండా దుఃఖంతో ఒక తల్లి పలికే ప్రతి మాటా మన హృదయాలను తాకుతుంది.

సారాంశ విశ్లేషణ: రెండు పాత్రలు – ఒక ఘోర వాస్తవం

ఈ కథ మొత్తం ప్రధానంగా రెండు పాత్రల మధ్య నడుస్తుంది:
కథా రచయిత: పేదల పట్ల జాలి, దయ, పక్షపాతం ఉన్న ఒక సున్నిత హృదయుడు. సమాజపు పోకడలను చూసి నిరంతరం మథనపడే వ్యక్తి.
చనిపోయిన బిడ్డ తల్లి: పేదరికం, ఆకలి, సమాజపు నిర్లక్ష్యం మరియు ధనికుల దోపిడీ కారణంగా తన కన్నబిడ్డను కోల్పోయిన ఒక అభాగ్యురాలు.

సమాధి స్థలము – పాఠ్యభాగ సారాంశము:

కథ ప్రారంభంలో, రచయిత తన ఆలోచనలను పంచుకుంటారు. ధనికులు బ్రతికున్నప్పుడే పేదలను బాధిస్తారు, అన్యాయం చేస్తారని తాను మొదట అనుకునేవాడినని అంటారు. కానీ, “సమాధి స్థలం” ఆవరణంలోకి అడుగుపెట్టాక, ఆయనకు ఒక కొత్త, ఘోరమైన నిజం తెలిసింది. ధనికులు చనిపోయిన తర్వాత కూడా, వారి సమాధుల రూపంలో, పేదలకు అన్యాయం చేస్తూనే ఉంటారని, వారి ఆధిపత్యాన్ని చాటుకుంటూనే ఉంటారని రచయిత గ్రహిస్తారు.

రచయిత ఎప్పుడైనా సమాధి స్థలాన్ని చూసినప్పుడు, “మనిషి ఎంత గొప్ప కలలు కన్నా, ఎంత సుఖంగా జీవించినా, చివరికి చేరుకునేది ఈ మట్టికే కదా” అని జాలిపడేవారు. “చావును మనిషి మరచిపోయినా, చావు మనిషిని మరచిపోదు కదా” అని తాత్వికంగా ఆలోచించేవారు.

రెండు రకాల మరణాలు: ఆడంబరం మరియు అనామకం

రచయిత తన పట్టణంలో జరిగే రెండు రకాల మరణాలను మనకు వివరిస్తారు:

• ధనికుని మరణం: ఒక డబ్బున్న వ్యక్తి చనిపోతే, ఆ శవం వెనుక పెద్ద జన ప్రవాహం ఉంటుంది. బ్రతికున్నప్పుడు ఎవరికీ సహాయం చేయని ఆ వ్యక్తి కోసం, చనిపోయాక జనాలు పెద్ద ఎత్తున సానుభూతి చూపిస్తారు. ఆయన సమాధిపై పూలమాలలు వేస్తారు, ఆడంబరాలు చేస్తారు, దానాలు చేస్తారు. బ్రతికున్నప్పుడు చూపని ప్రేమ, చచ్చాక చూపిస్తారు.
• పేదవారి మరణం: అదే ఊరిలో పేదవాళ్ళు కూడా చనిపోతారు. కానీ వారిని ఎవరూ పట్టించుకోరు. వాళ్ళు ఎప్పుడు పుట్టారో, ఎప్పుడు పోయారో కూడా ఈ సమాజానికి తెలియదు. పేదల మరణానికి ఈ సమాజంలో విలువే లేదని రచయిత ఆవేదన వ్యక్తం చేస్తారు.

Also read: All degree 1st sem lessons – click here

ఆ తల్లి ప్రవేశం: కన్నీటి సముద్రం

ఒకరోజు రచయిత, ఒక చిత్రశాల ముందు నిలబడి, మహానుభావుల చిత్రాలను చూస్తూ, “ప్రపంచంలో గొప్పవాళ్ళు వీరేనా? ఈర్ష్య, ద్వేషం, ధనిక-పేద తేడాలతో నిండిన ఈ ప్రపంచానికి, నిజమైన గొప్పతనాన్ని గుర్తించే హక్కు ఉందా?” అని ప్రశ్నించుకుంటారు. తనలో ఎలాంటి స్వార్థం, ద్వేషం లేవు కాబట్టి, ఆ క్షణంలో తానే గొప్పవాడినని గర్వపడతారు.

అలా అనుకుంటూ రెండు అడుగులు వేయగానే, ఒక దృశ్యం ఆయన్ను కదిలించివేస్తుంది. పది అడుగుల దూరంలో ఒక స్త్రీ, చేతిలో బట్టలో చుట్టబడిన ఒక చనిపోయిన శిశువుతో, కళ్ళ వెంట కన్నీరు కారుస్తూ, ఎంతో దుఃఖంతో నడుస్తూ వస్తుంది. ఆమె వెనుక బంధువులు, మిత్రులు ఎవరూ లేరు. ఇంత పెద్ద ప్రపంచంలో, ఆమె పూర్తిగా ఒంటరిగా ఉంది. ఆ దృశ్యం చూసి రచయితకు “ఛీ, ఏంటి ఈ మనుషులు!” అని సిగ్గేసింది. జాలితో, ఆమె బాధను కొంచెమైనా ఓదార్చాలనే తపనతో, రచయిత ఆమె వెనుక నడవసాగాడు.

ఒక తల్లి ఆవేదన: పాలు – రాక్షసుడు – దేవుడు

రచయిత ఆమెను సమీపించి, “ఎవరమ్మా నీవు? నీ బిడ్డేనా?” అని పలకరిస్తారు.

అప్పుడామె చెప్పిన సమాధానం, రచయిత హృదయాన్ని, మన హృదయాలను పిండేస్తుంది.

రచయిత: “ఏమైంది అసలు?”

తల్లి: “పాలు లేవు.”

రచయిత: “తల్లివి కదా, పాలు మరి ఏం చేశావు?”

తల్లి: “అందరి తల్లులు ఏం చేస్తారో, అదే చేశాను. పాలిచ్చాను.”

రచయిత: “ఎవరికి పాలిచ్చావు?”

తల్లి: “ఒక రాక్షసుడికి పాలిచ్చాను.”

రచయిత: “ఎవరమ్మా ఆ రాక్షసుడు? నీ కొడుకేనా?”

తల్లి: “కాదు, నా కొడుకు దేవుడు. ఒక శ్రీమంతుడి కొడుకుకు (ధనవంతుడి కొడుకుకు) నేను పాలిచ్చాను. నేను అతనికి నా పాలు ఇవ్వకపోతే, నా బిడ్డతో పాటు నేను కూడా చనిపోయేదాన్ని.”

ఆమె చెప్పిన మాటల్లోని సారాంశం అత్యంత దారుణమైనది: పేదరికం కారణంగా, ఆ తల్లి తన కన్నబిడ్డకు ఇవ్వాల్సిన పాలను, ఒక ధనవంతుడి బిడ్డకు “పాలిచ్చే దాసి”గా అమ్మింది. ఫలితంగా, తన బిడ్డ ఆకలితో చనిపోయాడు. ధనవంతుల కాళ్ళ కింద నలిగి, ప్రతిరోజూ ఎంతో మంది పేదలు ఇలాగే చనిపోతున్నారని, వారి చావు ఈ సమాజానికి పట్టదని ఆమె తన బాధను రచయితతో పంచుకుంటుంది.

సమాధి స్థలంలో వివక్ష: “మీకు అర్హత లేదు”

ఆమె మాటలు వింటూ, రచయిత ఆమెతో పాటు సమాధి స్థలం ఆవరణానికి చేరుకుంటారు. అక్కడ గేటు ముందు కాపలా మనిషి, వీరి బట్టలు, ముఖాలు చూసి పేదవాళ్ళమని గుర్తించి, “ఇంకా శవాలు మోసుకురావడమేనా మీ పని” అన్నట్లుగా గుణుగుతూ, వారిని లోపలికి తీసుకెళ్తాడు.

• ధనికుల సమాధులు: లోపల, ఒక ప్రాంతంలో అన్నీ చక్కగా వరుసగా కట్టబడిన, అందమైన, తెల్లని సమాధులు కనిపిస్తాయి. అవి ధనికులవి. ఆ అందమైన సమాధుల మధ్య నిలబడటానికి కూడా తమకు అర్హత లేదని, పేదలు ఎప్పుడూ తక్కువగానే చూడబడతారని ఆ తల్లి, రచయిత ఇద్దరూ భావించి, తలవంచుకుని ముందుకు నడుస్తారు.
• పేదల సమాధులు: ఆ తెల్లని సమాధుల వరుస అయిపోయాక, ఆకు అలములతో నిండిపోయిన, గుర్తు తెలియని, భూమిలోకి కృంగిపోయిన సమాధులు కనిపిస్తాయి. అవి పేదలవి.

కాపలా మనిషి ఒక గుణపం ఇచ్చి వెళ్ళిపోతాడు. రచయిత ఒకచోట తవ్వడం ప్రారంభిస్తారు. తవ్వగానే, ఎండిన ఎముకలు బయటపడతాయి. “ఇవి ఎవరివో, ఏ ఇల్లాలి కన్నీటి గుర్తులో” అని రచయిత బాధపడతారు.

చచ్చినా వీడని ఆధిపత్యం

రచయిత చుట్టూ ఉన్న ధనికుల సమాధులను చూసి, వారి ఆధిపత్య ధోరణిని విశ్లేషిస్తారు:

1. ఒక ధనికుని సమాధి: పాలరాతితో కట్టబడి, చుట్టూ ఇనుప గొలుసులు వేసి ఉంది. రచయిత, “ఈ ధనికుడు బ్రతికున్నప్పుడు చేసింది ఇదే, చచ్చిన తర్వాత కూడా హద్దులు పెట్టి ఎవరినీ దగ్గరికి రానివ్వడం లేదు” అని అనుకుంటారు.
2. ఒక మత గురువు సమాధి: సమాధి చుట్టూ పూల తీగలు నాటించి ఉంది. “బ్రతికున్నప్పుడు మనుషుల కంటే పూలనే ఎక్కువ ప్రేమించినట్లున్నాడు, చచ్చాక కూడా అదే ప్రేమ” అని భావిస్తారు.
3. ఒక మేజర్ సమాధి: సమాధి చుట్టూ బలమైన రాతి గోడలు కట్టి ఉన్నాయి. “ఇంకా శత్రువులు ఉన్నట్లుగా, చచ్చాక కూడా రక్షణ గోడలు కట్టుకున్నాడు. చచ్చినా, బ్రతికినా ఈ అధికారాలు కొనసాగుతూనే ఉన్నాయి” అని రచయిత ఆవేదన చెందుతారు.

ప్రకృతి ఒడిలో సమాధి

ఎక్కడా చోటు దొరక్క, ఆ తల్లి, రచయిత నిరాశగా బయటకు వస్తుండగా, ఆ కాపలా మనిషి, “బయట ఎక్కడ పాతిపెట్టినా చట్ట విరుద్ధం. డబ్బులు పోతాయనే భయంతో” వారిని అడ్డుకుంటాడు. అప్పుడు రచయిత, ఆ స్త్రీ, ఎవరూ లేని, మనిషి కదలిక లేని, ప్రకృతి మాత్రమే ఉన్న ఒక దూర ప్రదేశానికి నడుస్తారు. అక్కడ ధనిక-పేద తేడాలు లేవు, అధికారాలు లేవు. ఆ ప్రశాంతమైన స్థలంలో, ఆ చనిపోయిన పసికందును “భూదేవి ఒడిలో” ఉంచి, ఇద్దరూ కలిసి ఆ శిశువును సమాధి చేసి, బరువెక్కిన హృదయాలతో వెనుతిరుగుతారు.

ముగింపు:

“సమాధి స్థలం” కథ ద్వారా, పొట్లపల్లి రామారావు గారు మనకు ఒక బలమైన సందేశాన్ని ఇచ్చారు. పేదరికం కారణంగా ఒక తల్లి తన బిడ్డను కోల్పోయిన దారుణాన్ని ఆయన చిత్రించారు. కానీ, అంతకంటే ముఖ్యంగా, మనిషి బ్రతికున్నప్పుడే కాదు, చనిపోయిన తర్వాత కూడా ఈ సమాజం “ధనిక-పేద” తేడాలను చూపిస్తుందనే ఘోరమైన వాస్తవాన్ని బట్టబయలు చేశారు. సమాజం, దాని కట్టుబాట్లు, దాని చట్టాలు పేదలకు గౌరవం ఇవ్వకపోయినా, చివరికి ఆ “ప్రకృతి ఒడిలో” మాత్రమే అందరూ సమానులని రచయిత నిరూపించారు. విద్యార్థులమైన మనం, ఈ కథ నుండి నేర్చుకోవాల్సింది కేవలం ఒక పాఠమే కాదు, మన చుట్టూ ఉన్న ఈ అసమానతలను ప్రశ్నించే, మానవత్వాన్ని నిలబెట్టే బాధ్యతను కూడా గుర్తుంచుకోవాలి.